حدود وظایف و اختیارات رئیس حسابداری، مسئول مالی، عامل مالی پردیسها
پرسش:
با سلام و احترام:
همان طوری که مستحضر هستید در کلیه دستگاه‌های دولتی امر نظارت بر خرج به عهده ذیحساب و در دانشگاه‌ها طبق آئین نامه مالی و معاملاتی با مدیر کل امور مالی / مدیر مالی (بسته به ساختار سازمانی دانشگاه‌ها) است که جایگزین ذیحساب می‌باشند. در سال ۱۳۹۷ طبق استعلام این اداره کل از وزارت امور اقتصادی و دارایی طی نامه شماره ۱۵۰/۱۸۳۸۴۳ مورخ ۱۳۹۷/۰۷/۰۷ (پیوست) در خصوص نحوه‌ی ارائه صورت‌های مالی دانشگاه و ردیف‌های تابعه و بر اساس پاسخ ارائه شده (نامه شماره ۵۴/۱۸۰۶۸۶ مورخ ۹۷/۸/۲۸) کلیه ردیف‌های فرعی به همراه ردیف اصلی بودجه دانشگاه می‌بایست نسبت به ارائه یک صورت مالی واحد در سامانه‌های نظارتی آنی معاونت نظارت مالی و خزانه داری کل کشور اقدام نمایند که ضروری است این امر مستقیماً با امضای مدیر کل مالی / مدیر مالی دانشگاه صورت گیرد.
در دانشگاه تهران تا قبل از سال ۱۳۹۷ در پردیس‌های فارابی و کشاورزی و منابع طبیعی کر ج، دارندگان پست " رئیس حسابداری / مسئول مالی / عامل مالی" موضوع ماده ۴ آئین نامه مالی و معاملاتی با حکم انشایی (طبق مدارک پیوست) با نام مدیر مالی منصوب بوده‌اند که البته این موضوع در احکام کارگزینی صادر شده در اردیبهشت ۱۳۹۸ اصلاح گردیده است. لازم به ذکر است که در سایر پردیس‌های مستقل نیز این موضوع به نوعی مصداق داشته است.
با عنایت به توضیحات یاد شده، اخیراً (تیر ماه ۱۳۹۸) بعضی از پردیس‌های مستقل دارای ردیف فرعی بودجه، به تصور اینکه مدیر مالی هستند نسبت به امضای اسناد مرتبط با امور بانکی و مالی که مشخصاً باید به امضای ذیحساب (یا مدیر مالی در دانشگاه‌ها) برسد، اقدام نموده‌اند، در حالیکه قاعدتاً دانشگاه تهران یک مدیر مالی / مدیر کل امور مالی دارد که جایگزین ذیحساب در سایر دستگاه‌هاست. حال سوالی که در این اداره کل مطرح می‌باشد این است که آیا مستنداتی که توسط" رئیس حسابداری / مسئول مالی / عامل مالی" در نقش ذیحساب / مدیر مالی امضا شده است دارای وجاهت قانونی است؟ آیا هزینه‌ای که از این طریق ایجاد شده است قابل قبول است؟ اگر مسئولیت قانونی در این خصوص وجود دارد، مسئول کیست؟ مسئولیت مدیر مالی دانشگاه در خصوص برخورد با این موضوع چیست؟ مسئولیت مقام مجاز خرجی که در کنار ایشان امضا کرده‌اند چیست؟
خواهشمند است اظهار نظر صریح حقوقی در خصوص موضوع مطروحه را مبذول فرمائید تا در آینده از موارد غیر قابل پیش بینی و خارج از کنترل در این اداره کل جلوگیری به عمل آید.
پاسخ ب: شرح نظریه شماره ۶۹۹۹۸۱۰ مورخ ۲۸/۵/۱۳۹۸:
با سلام و احترام
بازگشت به نامه شماره ۱۱۷۷۳۶ مورخ ۰۵/۰۵/۱۳۹۸ نامه شماره ۱۱۷۷۳۴ مورخ ۰۵/۰۵/۱۳۹۸ و نامه شماره ۱۲۸۱۷۶ مورخ ۱۶/۰۵/۱۳۹۸ در خصوص حدود وظایف و اختیارات رئیس حسابداری / مسئول مالی / عامل مالی پردیسها به استحضار می‌رسد:
۱- بر اساس مواد (۲) و (۱۷) آئین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه، مدیر کل امور مالی شرح وظایف مشخصی دارد. بر اساس ماده ۴ این آئین نامه «رئیس حسابداری / مسئول مالی / عامل مالی... برای اداره امور مالی و محاسباتی واحدها و با پپیشنهاد مدیر کل امور مالی و حکم معاون اداری و مالی (عناوین مشابه) دانشگاه به این سمت منصوب و به عنوان نماینده، قسمتی از وظایف و مسئولیت‌های مالی مدیر کل امور مالی به وی محول می‌گردد تا در واحد محل استقرار به انجام برساند».
مطابق این ماده، رئیس حسابداری / مسئول مالی / عامل مالی باید با پیشنهاد مدیر کل امور مالی و حکم معاون اداری و مالی دانشگاه به این پست منتصب شوندو در حکم انتصاب باید به صورت صریح و کتبی مشخص شود، کدام یک از وظایف و مسئولیت‌های مدیر کل امور مالی در واحد مربوطه به اشخاص مذکور محول می‌شود. پس از انتصاب قانونی، این اشخاص نماینده مدیر کل امور مالی در واحد مربوط می‌باشند و می‌توانند وظایف مربوط را انجام دهند و اقدامات آنان در حدود اختیارات محول شده، قانونی است. اما با توجه به اینکه نقش نماینده چیزی بیش از یک واسطه نیست، محول نمودن وظیفه به اشخاص مذکور، موجب سلب اختیار و همچنین سلب مسئولیت مدیر کل امور مالی نمی‌باشد و اقدامات نماینده در حکم اقدام مدیر کل مالی بوده و مدیر کل مالی مسئول اقدامات نمایندگان خود می‌باشد. بنابراین از آنجا که تفویض اختیار یک امر دورن سازمانی است، مسئولیت نظارت و پاسخ گویی به مراجع نظارتی و ارائه صورت‌های مالی همچنان به عهده مدیر کل امور مالی می‌باشد و با وحدت ملاک از ماده ۵۳ قانون محاسبات عمومی کل کشور و ماده ۱۷ آئین نامه مالی و معاملاتی دانشگاه تفویض اختیارات مذکور، موجب سلب مسئولیت مدیر کل مالی نیست.
۲- در حقوق عمومی و اداری، تفویض اختیارات نیازمند تصریح قانونگذار است و بدون حکم قانونی اختیارات قابل تفویض و واگذاری نمی‌باشد. با عنایت به اینکه در ماده ۴ آئین نامه فوق الذکر، امکان تفویض اختیارات و مسئولیت‌های رئیس حسابداری / مسئول مالی / عامل مالی پیش بینی نشده است، این اشخاص نمی‌توانند تمام یا بخشی از وظایف مدیر کل امور مالی که به آنان محول شده را به شخصی دیگر تفویض نمایند.
۳- بر اساس ماده ۴ آئین‌نامه فوق‌الذکر، صرفاً وظایف و مسئولیت‌های مالی واحد محل استقرار به رئیس حسابداری / مسئول مالی / عامل مالی محول می‌شود. در حالی که مطابق «دستورالعمل نحوه انجام مناقصه و مزایده در معاملات عمده»، موضوع ماده ۳۵ آئین نامه مالی و معاملاتی، تشکیل کمیسیون مزایده و مناقصه از وظایف مربوط به واحدهای دانشگاه نبوده و در دانشگاه یک کمیسیون، با عضویت اشخاص معین پیش‌بینی شده است و نماینده واحدی که مناقصه یا مزایده به درخواست وی برگزار می‌شود، به عنوان یکی از اعضای این کمیسیون‌ها می‌توانند در جلسات شرکت نمایند. پردیس‌های دانشگاه تهران نیز تابع این آئین‌نامه می‌باشند و مزایده و مناقصه پردیس نیز صرفاً با حضور اعضای مندرج در دستورالعمل مذکور قانونی می‌باشد.
با عنایت به اینکه تشکیل کمیسیون مزایده و مناقصه از وظایف ومسئولیت های مربوط به واحدها نمی‌باشد، همچنین با توجه به اینکه اختیارات اعضای این کمیسیون‌ها قائم به شخص بوده و قابل تفویض نیست، حق و تکلیف مدیر کل امور مالی در خصوص حضور در جلسات کمیسیون‌های مذکور، قابل تفویض و واگذاری به رئیس حسابداری / مسئول مالی / عامل مالی پردیسها نمی‌باشد و این امور باید در حوزه مدیرکل امور مالی انجام شوند.